Küresel Güç Dengesinde Çin Savunma Sanayiinin Artan Gücü
Çin, her 8 günde bir J-20 hayalet savaş uçağı üretiyor.
2025 itibarıyla yıllık üretim kapasitesi 200 adede ulaştı.
ABD'nin F-35 üretiminin yılda ortalama 140 adet olduğu hesaba katılırsa Çin arayı kapatmaktan ziyade
öne mi geçiyor?
Konuya daha yakından bakalım.
1) Shenyang Aircraft Corporation, Shenyang'da yeni nesil J-35 hayalet savaş uçağı üretimine adanmış 280.000 m²'lik devasa bir tesis inşa etti.
2) 2025 yılına gelindiğinde Çin, dünyanın ikinci en büyük savunma bütçesine sahip ve resmi rakamlarla yılda yaklaşık %7 oranında bütçe artışı yapıyor. Şu anda görünen resmi rakam 230 milyar dolar düzeyinde görünse de asıl harcamanın 400 milyar dolar seviyesinde olduğu iddia ediliyor.
3) Çin, savunma sanayiinde devlet-özel sektör bütünleşmesi (MCF, Military-Civil Fusion) stratejisi uygulayarak sivil kaynakları ve özel sektör yenilikçiliğini de askeri projelere kanalize ediyor. Bu çerçevede en çarpıcı örneklerden biri, Çin’in beşinci nesil hayalet savaş uçağı Chengdu J-20 “Mighty Dragon“ programı. J-20’nin hızla artan üretim kapasitesi, Çin’in savunma sanayii üretim gücünün somut bir göstergesi olarak öne çıkıyor.
4) Chengdu J-20, Çin Halk Kurtuluş Ordusu envanterindeki ilk beşinci nesil hayalet savaş uçağı. Başlarda geleneksel yöntemlerle, sabit istasyonlu montaj hatlarında bir J-20’nin üretimi yaklaşık 30 gün sürüyordu ve tek bir üretim bandı yılda en fazla 12 uçak üretebiliyordu. 2020'ler ile birlikte Çin, “pulsating“ montaj hattı adı verilen, uçak üretiminde adeta otomotiv sektöründeki gibi bir hareketli bant sistemini J-20 fabrikasına entegre etti. Bu konsept, ABD’nin F-35 programındaki hareketli üretim hattından ilham alınarak geliştirildi.
5) Nitekim Çin Devlet Televizyonu (CCTV) tarafından yayınlanan bir haberde, geleneksel yöntemde 30 gün süren bir J-20 montajının pulsating hat sayesinde yaklaşık 8 güne kadar indirilebileceği iddia edilmiş. (5) tane olduğu ileri sürülen montaj hattı ile beraber yıllık üretim kapasitesi oldukça artmışa benziyor.
6) 2022 yılı sonu itibarıyla açık kaynak analizleri, Çin ordusu envanterinde en az 200 adet J-20 bulunduğunu ortaya koyuyor. 2023 boyunca ortalama aylık 7-8 J-20 üretildiği, yıl sonuna dek kümülatif sayının 250’yi aştığı ifade ediliyor.
7) Çin savunma sanayi çevrelerinde, 5 hat tam kapasite çalıştığında 2025 itibarıyla J-20 üretiminin yılda 200 uçağı bulabileceği dile getiriliyor. Bazı başka tahminlere göre ise 2025 yılında J-20 üretiminin yıllık 120 uçak bandına ulaşabileceği belirtiliyor.
8) Çinlilerin kısa zaman içerisinde 500 uçaklık bir J-20 sayısına ulaşmak istemeleri bir yana söz konusu üretim rakamları, küresel ölçekte benzeri görülmemiş bir hıza işaret ediyor. Karşılaştırma yapmak gerekirse, ABD en yoğun F-35 üretim yıllarında (2021–2022) tüm dünya için yılda 135–150 civarında F-35 teslim edebilmiş.
9) Çin’in seri üretim konusunda proaktif ve planlı bir seferberlik içinde olduğu kesin. J-20 2011’deki ilk uçuşundan sadece on yıl sonra ülkenin beş ana harekât komutanlığının hepsinde faal olarak görev yapıyor.
10) ABD Hava Kuvvetleri ve Deniz Kuvvetleri’nin envanterine eklenen yıllık beşinci nesil uçak miktarı 70 civarında kalırken Çin’in sadece kendi hava kuvvetleri için yılda 100'den fazla uçak üretebilmesi ciddi bir avantaj olarak öne çıkıyor.
11) F-35’in dezavantajı, karmaşık küresel tedarik zincirinin zaman zaman sorunlar yaşaması. Örneğin 2020’lerde bazı kritik parça tedarikindeki aksamalar nedeniyle sorunlar yaşanmış. Çinise J-20’de dışa bağımlılığı en aza indirip tedarik zincirini millileştirmeye çalışıyor. Örneğin ilk modellerde kullanılan Rus motorları çıkarıp yerli motorlara geçiş, elektronik parçaların büyük ölçüde yurtiçinde üretilmesi gibi adımlar atılmış. Bu sayede lojistik sürdürülebilirlik sağlanması hedefleniyor. Ancak uçak sayısı ne kadar artsa da önemli bir pilot açığının olduğunu da not etmek gerekiyor.
12) ABD ve müttefikleri 5. nesil uçak sayı üstünlüğünü hala elinde tutsa da (toplam 1000 adet F- 35 ve 187 adet F-22 mevcut iken, Çin’de muhtemelen 250 J-20 var gibi) 2025 yılı itibarıyla belirli bölgelerdeki dengeler değişiyor. Örneğin Pasifik bölgesinde muharip filo sayıları mukayese edildiğinde, Amerikalı senatör James Inhofe’nin 2021’deki bir oturumda belirttiği üzere “2025’e gelindiğinde cephe hattında Çin’in beşinci nesil hayalet uçak sayısı bizimkini geçecek“ şeklindeki uyarı gerçek oluyor gibi.
13) J-20'nin teknik özellikleri konusundaki belirsizlikler böyle bir karşılaştırmada hatalı sonuçlara ulaşmamıza neden olabilir ama şu bir gerçek ki devlet kapitalizminin getirdiği sürat ve merkezi kontrol ciddi bir avantaj meselesi. Şunun artık görmezden gelinmesi imkansız. Amerikan Asya-Pasifik kuvvetlerinin uzun yıllardır güvencesi olan niteliksel üstünlük artık niceliksel Çin tehdidi ile karşı karşıya.
14) Çin, Birinci ve İkinci Ada Zinciri olarak adlandırılan Pasifik savunma hatlarında hava hakimiyeti tesis etmeyi stratejik hedef olarak belirlemiş durumda. Dolayısı ile Çin askeri planlamacıları, J- 20’yi bu amacın kilit unsuru, yani bölgedeki Amerikan ve müttefik hava varlığını püskürtmenin anahtarı olarak görüyor.
15) Çin muazzam bir süratle teknoloji farkını kapatıyor ve önemli bir üretim avantajına sahip. Çin’in bu üretim kapasitesi ona savaş zamanı yıpratma üstünlüğü sağlayabilir. Geleneksel olarak sanayi kapasitesi her zaman savaşların gidişatını belirler. Örneğin olası bir Tayvan senaryosunda, Çin aylar içinde onlarca J-20 kaybetse bile fabrikalarından yenilerini çıkarıp cepheye sürebilecek potansiyele ulaşmak istiyor ve bu çok anlamlı bir stratejik esneklik sağlayacaktır.
16) Sonuç olarak Doğu Asya'da savunma dengeleri değişiyor. Çin niceliksel olarak avantaj sağlamaya başlıyor. 2025 itibarıyla Çin’in savunma sanayi üretim gücü artık küresel güç dengelerini etkileyecek bir parametre haline geliyor.
@drhkorkmaz
