Manevî Fatih, Hoca Ahmed-î Yesevi

Makale

Hoca Ahmed-i Yesevî Orta Asya Türk’lerinin dinî-tasavvufî hayatında geniş tesirler yapan ve “pîr-i Türkistan“diye anılan mutasavvıf-şair olup Yesevîyye tarikatının kurucusudur. ...

Hoca Ahmed-i Yesevî Orta Asya Türk’lerinin dinî-tasavvufî hayatında geniş tesirler yapan ve “pîr-i Türkistan“diye anılan mutasavvıf-şair olup Yesevîyye tarikatının kurucusudur.
 
Yesevî’nin tarihî şahsiyetine ait bilgiler azdır, bu bilgilere de menkıbeler karışmıştır. Ancak “hikmet“lerinden onunla ilgili tarihi kaynaklardan, menâkıbnâmelerden elde edilecek bilgiler ve çıkarılacak sonuçlar, menkıbevî de olsa, hayatı, şahsiyeti, eseri ve tesiri hakkında bir fikir vermektedir.1

HAYATI

Ahmed-i Yesevî, Batı Türkistan’ın Çimkend şehrinin doğusunda bulunan ve Tarım ırmağına dökülen Şahyar nehrinin küçük bir kolu olan Karasu üzerindeki Sayram kasabasında dünyaya gelmiştir. Kasabanın halkını ekseri Türkler ve İranlılar teşkil ediyordu. Bazı kaynaklarda da onun Yesi, bugünkü adıyla Türkistan’da dünyaya geldiği kaydedilmiştir. Doğum tarihi de kesin olarak bilinmemektedir. Ancak Yusuf-ı Hemedanî’ye intisabı ve halifelerinden oluşu dikkate alınırsa, H.V. (M. XI.) yüzyılın ikinci yarısında dünyaya geldiği kabul edilebilir.2

Ahmed-i Yesevî ilk tahsiline Yesi’de başlamıştır. Daha küçük yaşlarda birtakım tecellilere mazhar olmuş, beklenmeyen fevkalâdelikler göstermiş olduğundan çevresinin dikkatini çeker.3
 
Küçük yaşında Hz. Hızır’ın delaletine nail olan Ahmet, Yesî’de Arslan Baba’ya intisap ederek kendisine manevi bir baba olan bu büyük mürşitten feyiz almaya başlar.

Rivayete göre Arslan Baba dört yüz veya yedi yüz yıl yaşamış olup ashabın önde gelenlerinden bir zattı. Arslan Baba’nın Yesi’ye gelerek Ahmet’i bulması ve Hz. Peygamber’in kendisine teslim ettiği emaneti vermesi, terbiyesiyle meşgul olup irşat etmesi Hz. Peygamberin manevÎ bir işaret ve delaletine dayanıyordu. Hikmetlerde Arslan Baba’nın ashabın ulularından olduğu, dünya rahatına ve nimetlerine değer vermediği, bir diken kulübesinde ömür geçirdiği, Hz. Peygamberin takdirine mazhar olduğu ve Hz. Peygamber’in böyle ümmeti olduğu için Allah’a şükür kıldığı anlatılır. (bk. Hikmet: XII)

Menkıbede yazdığına göre gazvelerin birinde aç kalan ashab Hz. Peygamber’in huzuruna gelip yiyecek ricasında bulunurlar. Hz. Peygamber’in duası üzerine Hz. Cibril cennetten bir tabak hurma getirir. Ashab hurma alırken bir hurma tabaktan yere düşer. Bunun üzerine Hz. Cibril, “Bu hurma ümmetinizden Ahmet adlı birinin kısmetidir.“der. Hz. Peygamber, ashaba bu hurmayı içlerinden birinin sahibine teslim etmesi teklifinde bulunur. Ashaptan hiç kimse cevap vermeyince, Arslan Baba Allah’ın inayeti ve Hz. Peygamber’in delaletiyle bu vazifeyi yerine getireceğini bildirir. Hz. Peygamber mübarek eliyle hurmayı Arslan Baba’nın damağına yerleştirip Ahmet’i nasıl ve nerede bulacağını anlatır ve terbiyesiyle meşgul olmasını buyurur. Arslan Baba Yesi’ye gelir, Ahmet’i arar, onu mahalle çocuklarıyla oyun oynarken bulur. Arslan Baba henüz hurmadan bahsetmeden çocuk (Ahmet) emaneti teslim etmesini söyler. Arslan Baba beş yüz yıl damağında sakladığı ve tazeliğini muhafaza eden hurmayı ağzından çıkararak sahibine teslim eder (bk. Hikmet: dörtlük: 25). Arslan Baba’ya terbiye ve irşat ile Ahmet kısa zamanda mertebeler aşar, şöhreti etrafa yayılmaya başlar. Bir yıl sonra veya aynı yıl içinde Arslan Baba vefat eder.4

Ahmed-i Yesevî, Arslan Baba’nın vefatından sonra İslami merkezlerden biri olan Buhara’ya gider. Şehre çok zengin ve Hanefi mezhebinde bir aile hâkim durumdaydı. Bu şehirde devrin önde gelen âlim ve mutasavvıflarından Şeyh Yusuf-ı Hemedanî’ye intisap ederek onun irşat ve terbiyesi altına girer.

İmâm-ı A’zam, Ebu Hanife mezhebinde olan Şeyh Yusuf-ı Hemedanî, bütün ömrünü ilim ve tasavvuf yolunda harcamıştır. Merv, Herat, Buhara, Semerkand gibi İslam merkezlerini dolaşarak halkı irşat etmiştir. Dünyaya değer vermez, ikbal peşinde koşmaz, padişah ve devlet erkânının huzuruna varmaktan kaçınırdı. Aza kanaat eder, sade bir hayat yaşar, eline geçenleri muhtaç kimselere dağıtırdı. İrşat dışındaki zamanını Kur’ân-ı Kerim okumak ve riyâzetle geçirirdi. Herkese iltifat eder ve son derece merhametliydi. Hz. Hızır ile daima sohbet halinde bulunurdu. Halka İslam esaslarını ve şerîat inceliklerini öğretir, müritlerine züht ve takva, riyâzet, nefse hâkimiyet tavsiye ederdi. Hz. Peygamber ve ashabın yolundan asla ayrılmaz, İslami esaslarda tevil kabul etmezdi.

Sultan Sencer’in kendisini ashab-ı kiram’ın yolundan ayrılmadığı için çok takdir ettiği ve dervişlerine dağıtılmak üzere elli bin altın gönderdiği rivayet edilir.5

(Makalenin tamamı alttaki ilgili dokümanda)

------------------------------
1 Erarslan, Kemal, Ahmed Yesevi maddesi, İslam Ansiklopedisi (DİA), c. 2, 161.
2 Erarslan, Kemal, Ahmed-i Yesevi Divan-ı Hikmetten Seçmeler, Kültür Ve Turizm Bakanlığı
Yayınları: 546, 100 Temel Eser Dizisi: 98, s. 14-15.
3 Erarslan, Divan-ı Hikmetler Seçmeler, s. 16.4 Erarslan, Divan-ı Hikmetten Seçmeler, s. 16-17.
4 Erarslan, Divan-ı Hikmetten Seçmeler, s. 16-17.
5 Erarslan, Divan-ı Hikmetten Seçmeler, s. 19.

Makalenin yer aldığı e-kitap için tıklayın > İSLAM DÜNYASI Stratejik İletişim: Referans Değerler, Kurumlar, Kişiler
 
Bu içerik Marka Belgesi altında telif hakları ile korunmaktadır. Kaynak gösterilmesi, bağlantı verilmesi ve (varsa) müellifinin/yazarının adı ile unvanının aynı şekilde belirtilmesi şartı ile kısmen alıntı yapılabilir. Bu şartlar yerine getirildiğinde ayrıca izin almaya gerek yoktur. Ancak içeriğin tamamı kullanılacaksa TASAM’dan kesinlikle yazılı izin alınması gerekmektedir.

Alanlar

Kıtalar ( 5 Alan )
Aksiyon
 İçerik ( 2813 ) Etkinlik ( 228 )
Alanlar
TASAM Afrika 80 655
TASAM Asya 100 1132
TASAM Avrupa 23 659
TASAM Latin Amerika ve Karayip... 16 67
TASAM Kuzey Amerika 9 300
Bölgeler ( 4 Alan )
Aksiyon
 İçerik ( 1413 ) Etkinlik ( 56 )
Alanlar
TASAM Balkanlar 24 297
TASAM Orta Doğu 25 628
TASAM Karadeniz Kafkas 3 297
TASAM Akdeniz 4 191
Kimlikler ( 2 Alan )
Aksiyon
 İçerik ( 1307 ) Etkinlik ( 78 )
Alanlar
TASAM İslam Dünyası 58 786
TASAM Türk Dünyası 20 521
TASAM Türkiye ( 1 Alan )
Aksiyon
 İçerik ( 2065 ) Etkinlik ( 84 )
Alanlar
TASAM Türkiye 84 2065

Amerika Birleşik Devletleri ve Çin şu günlerde çok az konuda hemfikir, ama üst düzey yetkililerin aynı fikirde olduğu şaşırtıcı bir konu var: dünya çok kutuplu düzene geçiyor. ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, verdiği ilk röportajlarından birinde ABD’nin geçtiğimiz on yıllarda tadını çıkardığı tek k...;

Her şey, Avrupa gücünün ve Batı ilerlemesinin sembolü olan üç veya dört generalle başladı ve bugün kimse tam sayılarını bilmiyor. Batıdan gelen bu generaller hala İsrail’in Batı planları çerçevesinde askeri senaryolara sokuyorlar. Mossad’ın başındaki David Mircea’da Avrupa’daki dış operasyonlard...;

Jeopolitikçi ve Deniz Tarihçisi Dr. Nejat Tarakçı’nın mesleki deneyim, bilgi ve araştırmalarına dayalı deniz temalı felsefi, tarihî, bilgi veren ve anılarını da içeren ilginç makalelerini derlediği “Denizden Çıkan Yazılar” adlı eseri TASAM Yayınları tarafından e-kitap olarak yayımlandı. ;

Osmanlı ve kısmen de Cumhuriyet dönemine ait genel tarihin deniz veçhelerindeki ilginç olaylarını kısa hikayeler şeklinde özetleyen Jeopolitikçi ve Deniz Tarihçisi Dr. Nejat Tarakçı’nın “Osmanlıdan Cumhuriyete Deniz Tarihimizde İz Bırakan Olaylar” adlı eseri TASAM Yayınları tarafından e-kitap olarak...;

Türkiye’nin son yıllarda uyguladığı ve farklı coğrafyalar ve güç blokları ile siyasi/diplomatik, ekonomik, toplumsal ve kültürel ilişkilerini geliştirmeyi amaçlayan iddialı dış politikasına yönelik özellikle Batı dünyasında ciddi eleştiriler bulunmaktadır. Bu eleştiriler, Türkiye’nin köklü dış polit...;

Yüzyılın başından beri ABD, Hindistan'ın büyük bir güç olarak yükselmesine yardımcı etmeye çalışmıştır. George W. Bush'un başkanlığında Washington, Yeni Delhi ile ülkenin tartışmalı nükleer silah geliştirme çalışmalarına rağmen Hindistan'ın sivil nükleer programını destekleyen büyük bir anlaşmayı ka...;

13 Haziran 2025 tarihinden bu yana İsrail İran savaşı, hava vasıtaları ile devam ediyor. Savaşın nedenleri arasında Büyük İsrail Projesi, İran’ın nükleer silaha sahip olmasını önlemek, İran’da rejim değişikliğini sağlamak gibi rasyonel olmayan nedenler öne çıkıyor. Sabahtan akşama kadar televi...;

ABD’nin Afganistan’dan çekilmesinin üzerinden dört yıl geçti. Kabil Havalimanı’ndaki kaos hâlâ hafızalarda taze: Askeri uçağın ardından koşan kalabalıklar, iniş takımlarına tutunan bedenler, her havalanan uçakta bir umudu yitiren insanlar… O günleri izleyen dünya ise çoktan başka gündemlere yöneldi....;

Millî Savunma ve Güvenlik Akademisi Sertifika Programı | 2024 Dönem 1

Millî Savunma ve Güvenlik Akademisi Sertifika Programları ile katılımcılara stratejik yönetim ve liderlik alanlarındaki yeniliklerin aktarılması, Türkiye ve dünyadaki gelişmeler ışığında ulusal ve uluslararası güvenlik stratejileri konularında çok yönlü analiz, sentez ve değerlendirmeler yapabilmelerine, çözüm önerileri, farkındalık ve gelecek öngörüleri geliştirmelerine destek sağlanması amaçlanıyor.

  • 20 Oca 2024 - 10 Şub 2024
  • İstanbul - Türkiye

10. İstanbul Güvenlik Konferansı (2024)

  • 21 Kas 2024 - 22 Kas 2024
  • İstanbul - Türkiye

Millî Savunma ve Güvenlik Akademisi Sertifika Programı | 2025 Dönem 1

Millî Savunma ve Güvenlik Akademisi Sertifika Programları ile katılımcılara stratejik yönetim ve liderlik alanlarındaki yeniliklerin aktarılması, Türkiye ve dünyadaki gelişmeler ışığında ulusal ve uluslararası güvenlik stratejileri konularında çok yönlü analiz, sentez ve değerlendirmeler yapabilmelerine, çözüm önerileri, farkındalık ve gelecek öngörüleri geliştirmelerine destek sağlanması amaçlanıyor.

  • 31 May 2025 - 28 Haz 2025
  • Cumartesileri 10.00-13.30 (Çevrimiçi) -
  • İstanbul - Türkiye

Millî Savunma ve Güvenlik Akademisi Sertifika Programı | 2023 Dönem 1

21. yüzyıl güvenlik sorunlarının dönüşümünü takip edebildiğimiz bir dönem olarak dikkat çekmektedir.

  • 11 Kas 2023 - 02 Ara 2023
  • Cumartesileri 10.00-13.30 (Çevrimiçi) -
  • İstanbul - Türkiye

Afrika 2063 Ağı İstişare Toplantısı 2

  • 20 Eki 2022 - 20 Eki 2022
  • Çevrimiçi - 14.00

Afrika 2063 Ağı İstişare Toplantısı 1

  • 06 Eki 2022 - 06 Eki 2022
  • Çevrimiçi - 14.00

4. Denizcilik Ve Deniz Güvenliği Forumu 2022

  • 03 Kas 2022 - 03 Kas 2022
  • Ramada Hotel & Suites by Wyndham İstanbul Merter -
  • İstanbul - Türkiye

Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi TASAM, Dr. Cengiz Topel MERMER’in hazırladığı “ABD Hegemonyasına Meydan Okuyan Çin’in Zorlu Virajı; Güney Çin Denizi” isimli stratejik raporu yayımladı.

Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi TASAM, Dr. Cengiz Topel MERMER’in hazırladığı “Küresel Rekabet Penceresinden Pasifik Adaları” isimli stratejik raporu yayımladı.

Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi TASAM, Dr. Cengiz Topel MERMER’in uzun araştırmalar sonunda hazırladığı “TEKNOLOJİK ÜRETİMDE BAĞIMSIZLIK SORUNU; NTE'LER VE ÇİPLER ÜZERİNDE KÜRESEL REKABET” isimli stratejik raporu yayımladı

Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi TASAM, Dr. Cengiz Topel MERMER’in hazırladığı “Sri Lanka’nın Çöküşüne Küresel Siyaset Çerçevesinden Bir Bakış” isimli stratejik raporu yayımladı.

Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi TASAM, Dr. Cengiz Topel MERMER’in hazırladığı “Çin-Japon Anlaşmazlığında Doğu Çin Denizi Derinlerdeki Travmalar” isimli stratejik raporu yayımladı.

İngiltere’nin II. Dünya Savaşı sonrasında Hint Altkıtası’ndan çekilmek zorunda kalması sonucunda, 1947 yılında, din temelli ayrışma zemininde kurulan Hindistan ve Pakistan, İngiltere’nin bu coğrafyadaki iki asırlık idaresinin bütün mirasını paylaştığı gibi bıraktığı sorunlu alanları da üstlenmek dur...

Devlet geleneğimizde yüksek emsalleri bulunan Meritokrasi’nin tarifi; toplumda bireylerin bilgi, bilgelik, beceri, çalışkanlık, analitik düşünce gibi yetenekleri ölçüsünde rol almalarıdır. Meritokrasi din, dil, ırk, yaş, cinsiyet gibi özelliklere bakmaksızın herkese fırsat eşitliği sunar ve başarıyı...

Meritokrasi Devlet geleneğimizde yüksek emsalleri bulunan Meritokrasi’nin tarifi; toplumda bireylerin bilgi, bilgelik, beceri, çalışkanlık, analitik düşünce gibi yetenekleri ölçüsünde rol almalarıdır. Meritokrasi din, dil, ırk, yaş, cinsiyet gibi özelliklere bakmaksızın herkese fırsat eşitliği sunar...