Meğer ne çok ülke Kuzey’in buğdayına muhtaçmış! Sadece Ukrayna’dan bir yıl içinde 45 ülkeye 30 küsur milyon metrik ton tarım ürünü ihracatı yapıldığı düşünülecek olursa, barışın önemi, savaşın bu ilave maliyeti daha iyi anlaşılmakta. Ateş sadece düştüğü yeri yakmakla kalmıyor. Hem Ukrayna’da, hem de Rusya’da ekim ve hasat faaliyetlerini aksatıyor ve Karadeniz’e geçit vermiyor. Şimdi ivedi sorun 2023-24 kışı yaklaşırken dünyanın karnı neyle doyacak olması? Ukrayna’nın önerdiği gibi, Rusya taraf olmadan tahıl sevkiyatının sürmesi mümkün mü?
Ekmek Olmayınca Pasta Yiyemezler ki!
Eğer 400 milyon insanın iaşesi büyük ölçüde Ukrayna’dan Karadeniz yoluyla dünyaya akan tahıla bağlı ise, bunu engellemeye yönelik her tehdit insanlık suçu olarak kabul edilmeli. Rusya kendi tarım ürünlerini trenlerle doğuya sevk ederek Asya pazarlarının ihtiyacını karşılayabilir. Böylece aralarındaki zımni Pazar paylaşımı ile Ukrayna tahılı Boğazlar yolu ile Afrika’ya, Orta Doğu’ya ve Avrupa’ya aktarılabilir. Putin buna bir insanlık suçu daha işlememiş olmak için rıza göstermek zorunda. Belki Karadeniz tahıl girişimi, Rusya’sız da çalışmaya devam edebilir. Ancak Karadeniz sevkiyatı üzerindeki Rus askeri tehdidi, Rusya anlaşmaya artık taraf olmadığında tahıl ve nakliyat fiyatları üzerine munzam bir güvenlik primi eklenmesi ile yükselecektir. Nitekim Rusya anlaşmadan çekildiğini açıklayınca hemen dünya borsalarında vadeli tahıl fiyatları arttı. Rusya’nın Odessa ve Mikolayiv gibi Ukrayna ihracat limanlarına yaptığı saldırıların vermekte olduğu zarar, bu limanlardan sevkiyatı zorlaştırıyor. Belki Birleşmiş Milletler Rusya’yı limanlara saldırıyı sonlandırması konusunda ikna edebilir. Türkiye’nin denge politikasının devam etmesi çok önemli. Ama güvenlik riskinin ceremesini Türkiye’nin çekmesi gerekmiyor. Türkiye’ye düşen en önemli sorumluluk, boğazlardan denetimli ve güvenli geçişin sağlanması. Ukrayna limanlarından güvenli yüklemenin yapılması ve gemilerin Karadeniz’i boydan boya geçmesi sırasında, Karadeniz’de kıyısı olan iki NATO ve AB üyesi ülke olan Romanya ve Bulgaristan’ın da ellerini taşın altına koymaları ve güvenli geçişi koordine edecek şekilde ortak hareket etmeleri önemli. Bu koordinasyonu hem NATO, hem de AB komisyonu yapabilir ve yapmalıdır. Burada Birleşmiş Milletlerin görevi ne olur? Belki bir Karadeniz uluslararası barış gücü desteği, (UNIFBS) işe yarar.
Cumhurbaşkanı’nın Teklif Mektubu ve İyimserliğinin Önemi
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın BM Genel Sekreterine Tahıl Sevkiyatının sürdürülmesi ile ilgili olarak gönderdiği teklif mektupları bu nedenle çok önemli. Ama artık bir koridordan söz etmek mümkün mü? Buna emin değilim. Boğazlarda seyredecek tahıl yüklü gemilerin denetimini en iyi şekilde yapmaya devam edecek olan Türkiye, Rusya için bir güvencedir. Ama Ukrayna limanlarından yapılacak sevkiyat için bir koridordan değil, Ukrayna münhasır ekonomik alanından açık denize güvenli çıkılmasından söz etmek gerekir. Bunu da lütfen Romanya ve Bulgaristan üstlensin. Gelelim iyimserliğin makul temeline. Burada bir yıllık takvimin verdiği bir ümit var. Geçen yıl 22 Temmuz 2022’de Tahıl Anlaşması imzalansa bile, 29 Ekim 2022’de Rusya anlaşmadan çıkmıştı. Ama 2 Kasım 2022’de Rusya yeniden anlaşmaya döndü. Ondan sonraki süreçte hep uzatmaları gördü dünya. Ama 120 gün, ama 60 gün süreyle Rusya anlaşmayı uzattı. Şimdi belki Putin önce Afrika’dan kopacak vaveylayı duymak isteyecektir. Ama Afrika’daki taraftarlarını kaybetmek isteyeceğini sanmam. İsveç biletini bu konuya karıştırır mı? Belki zaten bir tepki katmanı da bundan dolayı eklendi. Hoş, Putin Vilnius Zirvesinden İsveç’in NATO üyeliği lehine bir ilerleme çıkacağını beklemiyor muydu? Hem bekliyordu, hem de tatile giren TBMM nedeniyle işin Ekim ayına kadar uzayabileceğini biliyordu. Dolayısı ile İsveç Rusya için bir hüsran değil veya bu hüsranın, dünyayı açlığa mahkûm etme kararındaki etkisi çok değil. Rusya bunun acısını zaten başka türlü çıkarma hesapları yapmaktadır.
Bekleyip Görmek, Gelişmeleri Soğukkanlılıkla İzlemek Gerek
İstanbul'daki Karadeniz Tahıl Girişimi Koordinasyon Merkezinin hala yerinde olması, tası-tarağı toplayıp gitmemesi de çıkmamış candaki umut misali, bir noktada Rusya’nın anlaşmaya geri döneceği beklentisini gösteriyor. Zaten Rusya’dan yapılan açıklamada da “Batı yaptırımlarının sonlandırılması“ koşulu dikkat çekiyor. Hangi yaptırımları kaldırsınlar isteniyor? İlk telaffuz edilen iki yatırım, Rus gübre ve gıda yaptırımları. Aslında Moskova sirkat söylüyor. Tarımsal girdi ve gıda sanayiinde darboğaza girdiğini böylece ilan ediyor. Rusya’nın meşakkat çekmeye alışık halkını bile açlıkla tembih etmek zor. O halk başkaldırabilen bir halktır. Putin bunu çok iyi biliyordur. Ama işte uzlaşmanın yolunu aramak yerine hala sert çıkarak güçlü görünmeye çalışıyor.
Öte yandan Ukrayna’yı Batı’ya muhtaç hale getirip, sonra adeta “kapitalizmin uşağı“ olmakla suçlamak oligarkları ile bir başka kapitalist merkez haline gelen Rusya’ya pek uymuyor. Sanki Cargill, DuPont ve Monsanto gibi şirketlere ait kuru yük gemileri Ukrayna limanlarına ilk defa son bir yıldır gidip gelmekte imasında bulunmak ve yüksek karlarını eleştirmek, Moskova’nın hâlâ geniş olduğunu düşündüğümüz dış politika perspektifini de zedeliyor. Ama Putin’in huyunu suyunu iyi bilen Sayın Cumhurbaşkanı, tahıl sevkiyatında bir aylık duraklamanın önemli olmadığına vurgu yapıyor ve Ağustos ayında bu sorunun çözülebileceğini düşünüyorsa, hakikaten bekleyip görmekte, gelişmeleri soğukkanlılıkla izlemekte yarar var.
_jpeg_674fc3b2-f844-4a45-ba8b-dd7980a15fce.jpeg "Afrika 2063 Ağı İstişare Toplantısı 2")
