Dr. Mehmet ALKANALKA
İstanbul-Türkiye
İstanbul-Türkiye
ÖZET
Bu akademik bildiride; Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşmasına göre aynı zamanda BM Güvenlik Konseyi olan beş devletin stratejik güvenlik belgelerindeki nükleer tehdit algısı analiz edilmiştir. Hem nükleer güç olup hem de nükleer silahların yayılmasını tehdit olarak belirtmek bir güvenlik ikilemini oluşturmaktadır. Nükleer Silahların Yayılması Anlaşmasına göre sadece ABD, Çin, Rusya, İngiltere ve Fransa nükleer güce sahip devletler olarak tanımlanırken, mevcut durumda Hindistan ve Pakistan’ın güvenlik ikilemi kapsamında, İsrail ve Kuzey Kore’nin ise güç dengesi kapsamında nükleer güce sahip olmaları ve de İran’ın nükleer güce ulaşma gayretlerinin de bazı analiz edilen bazı stratejik güvenlik dokümanlarında tehdit algısı içinde olması söz konusu anlaşmanın etkin olmadığı sonucunu doğurmaktadır. 20’inci yüzyılda tehditlerin başında nükleer silahlar bulunmakta iken, 21’inci yüzyılın başında terörizm ile teröristlerin nükleer silaha erişimi ve küresel iklim değişikliği konuları öne çıkmıştır. Hem neorealistler hem de neoliberaller için devletler arasında uzlaşma imkânı her zaman bulunmaktadır. Kullanılmayan nükleer silahlar için milyarlarca dolar israf edilirken, milyonlar açlıkla mücadele etmek durumunda kalmaktadır. Bu çalışmada her realist güvenlik ikilemi konsepti, hem de işbirliğinin zorluğuna karşın kazancının da daha büyük olacağı ‘geyik avı’ konsepti birlikte ele alınmıştır. Analiz edilen beş ülkenin güvenlik belgelerinde nükleer tehditler ile bunun yayılmasının önlenmesi gerektiği belirtilmekle birlikte yapıcı işbirliği ifadeleri de yer almaktadır. Bu nedenle öncelikle nükleer silahlardan bütün dünyanın kurtulması bu tehdidin elbirliğiyle ortadan kaldırılması açısından örnek bir uygulama olacaktır. Bu konuda oyun teorisi geyik avı uygulaması faydalı bir yol haritası oluşturacaktır. Nükleer silahlardan arınmadan tasarruf edilecek yaklaşık 100 milyar ABD Doları BM Sürdürebilir Kalkınma Amaçları için gelişmiş ülkelerin taahhüt ettikleri yıllık 100 milyar ABD Dolarını tek başına karşılayabilecek güçtedir. Bu nedenle BM’nin bu konuyu da gündemine alması uluslararası işbirliği ve güvenliğine büyük katkı sağlayacaktır.
1. GIRIŞ
ABD tarafından Hiroşima ve Nagasaki'de atom bombası kullanılmasından sonra güvenlik ikilemi kapsamında harbin en son teknoloji silahı nükleer güç olmadan yürütülemeyeceğini anlayan devletlerden; Sovyetler Birliği 1949 yılında, İngiltere 1952 yılında, Fransa 1960 yılında, Çin 1964 yılında, Hindistan 1974 yılında, Pakistan 1998 yılında, Kuzey Kore 2006 yılında nükleer güç ligine girmişlerdir. İsrail'in ise kesin tarihi bilinmemesine rağmen, nükleer güç yeteneğine kavuştuğu çeşitli kaynaklarda yer almıştır.
Bu akademik bildiride; Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşmasına[1] göre aynı zamanda BM Güvenlik Konseyi olan beş devletin stratejik güvenlik belgelerindeki nükleer tehdit algısı analiz edilmiştir. Hem nükleer güç olup hem de nükleer silahların yayılmasını tehdit olarak belirtmek bir güvenlik ikilemini oluşturmaktadır. Bu ikilem, Prof. Stephen Walt’un tehdit dengesi fonksiyonundaki algılanan tehdit kavramına benzer şekilde olgulardan ziyade duygusal ve sübjektif bir mahiyettedir. Ve tehdit algısına göre devletler kendi güvenlik politikalarını ve ittifaklarını şekillendirmektedir. Örneğin nükleer güç olan İngiltere ve Fransa, ABD için tehdit olarak algılanmamasına rağmen, diğer nükleer güçler olan Çin, Rusya Federasyonu ve Kuzey Kore tehdit olarak algılanmaktadır.
Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması (Treaty on the Non-Proliferation of Nuclear Weapons -NPT)[2] nükleer savaş tehdidi/riski ile nükleer silahların yayılmasının önlenmesinde önemli bir belgedir. Belgeye göre devletler nükleer silaha sahip devletler ve nükleer silaha sahip olmayan devletler olarak iki ana kategoriye ayrılmıştır. Bu kapsamda ABD, Sovyetler Birliği (sonrasında Rusya Federasyonu), Çin, İngiltere ve Fransa nükleer silaha sahip devletler olarak tanımlanmıştır. Günümüzde Hindistan, Pakistan, İsrail ve Kuzey Kore’nin de nükleer silahlara sahip olması nedeniyle anlaşmanın bir yaptırım gücü olmadığı sonucuna da varabilir. Ayrıca, ABD’nin stratejik güvenlik belgelerinde İran’ın nükleer silaha ulaşma gayretleri de tehditler araında belirtilmektedir. Konu salt nükleer silaha sahip olmaktan ziyade göreceli tehdit algısından da kaynaklanmaktadır. Anlaşmanın VI’ncı Maddesinde ise anlaşmaya taraf bütün devletlerin tam nükleer silahsızlanma için müzakarelerde bulunmasına yönelik bir vizyona da yer verilmiştir.[3]
[1] “Treaty on the Non-Proliferation of Nuclear Weapons (NPT)“ son güncelleme, 27 Temmuz 2022.
https://www.un.org/disarmament/wmd/nuclear/npt/text
https://www.un.org/disarmament/wmd/nuclear/npt/text
[2]A.e.
[3]A.e.
