Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan ve küresel düzeyde yayılmaya bağladığı kısa zaman içinde tüm dünya ülkeleri için ciddi bir tehdit haline gelen Kovid-19 salgını Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemi olarak ilan edilmiştir. Küresel, bölgesel ve ulusal sağlık ve istihdam sistemlerinin sürdürülebilirliğine meydan okuyan Kovid-19 salgını kapasitesi ve kriz yönetim kabiliyeti güçlü devlete duyulan ihtiyacı artırmıştır.
Türkiye gibi kurumsal kapasitesi ve sağlık alt sistemleri güçlü ülkeler birey sağlık ve güvenliğini tehdit eden salgın krizini görece iyi yönetebilmeyi başarabilmişlerdir. Uzun yıllar salgın hastalıklarla mücadele etmiş ve mücadelesini sürdürmekte olan Afrika kıtası ülkeleri ise Kovid-19 salgını karşısında yeterli kurumsal kapasiteye sahip olmadıklarından devlet kapasitesinin harekete geçirilmesinde geç kalmışlardır.
Salgın krizinin yönetilmesinde kurumsal kapasitesi güçlü devletin ön plana çıktığı vurgusunun yapıldığı çalışmada Türkiye’nin insani ve girişimci dış politika anlayışı doğrultusunda salgınla mücadele deneyimini paylaştığı Afrika kıtasına ilişkin izlemiş olduğu çok yönlü politikası incelenecektir.
Anahtar Kelimeler: Kovid-19, Ulus Devlet, Türkiye, Afrika, İşbirliği.
Abstract
The Covid-19 outbreak, which emerged in Wuhan, China and became a serious threat to all world countries in a short time due to global spread, was declared as a pandemic by the World Health Organization. Challenging the sustainability of global, regional and national health and employment systems, the Covid-19 outbreak capacity and crisis management ability have increased the need for a strong state.
Institutional capacity of the health subsystems powerful countries such as Turkey and were able to be able to manage relatively good health and safety of individuals that threaten the outbreak of the crisis. On the other hand, African continent countries, which have struggled with epidemics for many years and have been struggling, have been late in activating the state capacity because they did not have sufficient institutional capacity against the Covid-19 outbreak. Multidimensional policy that the management of the epidemic crisis of institutional capacity in studies where strong state fore the emphasis on Turkey’s humanitarian and entrepreneurial understanding of foreign policy in line with the shared experience of combat outbreaks have been watching on the African continent will be examined.
Key Words: Covid-19, Nation State, Turkey, Africa, Cooperation.
GİRİŞ
Kolaylıkla tanımlanamayan ve sınırları belirlenemeyen, sağlık sektöründen tedarik zincirlerine, ekonomiden sosyal ilişkilere çok boyutlu etkiler doğuran yeni tip Kovid-19 salgını sadece bir kamu sağlığı sorunu olmayıp doğrudan ve dolaylı olarak bir güvenlik sorununu teşkil etmektedir. Devlet, toplum ve birey güvenliğini doğrudan tehdit eden salgının yıkıcı etkilerinin en az zararla atlatılması konusunda uluslararası kurumların etkisiz kalması karşısında ülkelerin izlemiş oldukları politika ve uygulamalar küresel siyasette devletin rolünün yeniden tanımlanmasını gerekli kılmıştır. Güçlü bir yönetime, kriz yönetebilme beceri ve kapasitesine sahip devletler salgının küresel yönetişiminde ön plana çıkmıştır. Bu anlamda Türkiye, inşa etmiş olduğu esnek ve çabuk yanıt verebilen sağlık sistemi ve salgının yaratmış olduğu çok boyutlu krizi yönetme becerisi ile dünyanın birçok noktasına uzattığı yardım eli sayesinde birçok ülkeden müspet anlamda ayrışmıştır.
Diğer yandan ulusal çıkarların ülke sınırlarının güvenliğine bağlı olmadığı gerçeğini gözler önüne seren Kovid-19 salgını görece kısa vadeli etkileri kontrol altına alınabilse de dünya genelinde neden olduğu negatif ekonomik ve toplumsal etkileriyle mücadele bağlamında uluslararası işbirliği ve küresel dayanışma bir zorunluluk arz etmektedir. Nitekim zayıf devlet yapılanmalarının ve sosyal güvenlik sorunlarının görüldüğü Afrika ülkeleri için Kovid-19 salgınının oldukça olumsuz sonuçlar doğurması beklenmektedir. Söz konusu bu ülkeler ebola, AIDS, sıtma gibi büyük halk kitlelerini etkisi altına alan salgın hastalıklarla mücadele konusunda tecrübe sahibi olsalar da yetersiz sağlık fonksiyonları ve mevcut altyapı sorunları dolayısıyla tedarik zincirinde ve medikal ekipman konusunda desteğe ihtiyaç duymaktadırlar. Bu doğrultuda proaktif dış politika stratejisi kapsamında Afrika ülkeleriyle ilişkilerini eşit ortaklık ve karşılıklı saygı temelinde güçlendiren Türkiye söz konusu bu politikanın bir parçası olarak salgınla mücadele kapsamında kıta ülkelerine tıbbi ekipman ve hizmet desteğinde bulunmuştur.
Çalışmada ulusal savunma öncelikleri arasında birey güvenliğini ön plana çıkaran ve iç kamuoyunun devletten büyük beklentilere girdiği salgının kurumsal devlet mekanizması üzerindeki etkileri incelenecektir. Kapsayıcı bir sosyal sağlık sistemine sahip olan Türkiye’nin toplumsal ve yönetsel anlamdaki deneyimlerini paylaştığı ve görünürlüğünü artırdığı Afrika ülkeleriyle ilişkileri analiz edilecektir.
- Kovid 19 Salgını ve Ulus Devletin İşlevselliği
İnsanın fizyolojik, sosyolojik ve psikolojik düzenini ve toplumsal yapıyı örseleyerek bozguna uğratan, birçok açıdan belirsizlik ve tehlikeleri beraberinde getiren salgınlar siyasal düzenleri ve siyasi eğilimleri de derinden etkileme gücüne sahiptir. [5] Örneğin; Avrupa, Avrasya ve Kuzey Amerika kıtalarında tam rakam bilinmemekle birlikte 1330’lerde İtalya’da yaşanan Kara Veba 75-125 milyonun yaşamını yitirmesine yol açmıştır. Sonuç ve etkileri bakımından Avrupa tarihi açısından en büyük salgın olarak kabul edilen kara veba salgınının aynı zamanda sosyal siyasi ve ekonomik sonuçları itibariyle Avrupa’da feodalizmin çökmesinde doğrudan etkili olduğu değerlendirilmektedir. [6] Bu doğrultuda literatürdeki ismiyle Kovid-19 salgınının sadece sağlık sistemlerinde değil birey yaşamının bütün boyutlarında uzun yıllar hissedilebilecek kırılmalara neden olacak şekilde dünya ekonomik, sosyal ve siyasi çevrelerinde ciddi dönüşümlere neden olduğu ve olacağı öngörülmektedir.
Makalenin devamını okumak için lütfen tıklayınız.
TASAM Yayınları’nın yayımladığı “Kovid-19 Sonrası Geleceğin Güvenlik Kurumları ve Stratejik Dönüşüm“ e-kitabından alınmıştır. Kitabı incelemek için lütfen tıklayınız.
images/2020/kovidraporu/Covid-19%20Raporu-Final .pdf