Bir süredir TASAM bünyesinde kaleme aldığımız değerlendirmelerde, genel manada Balkanlar’da ama en sıcak ve kırılgan bölge olarak Bosna Hersek’te devam edegelen zoraki barış yıllarının büyük ölçüde zarar gördüğü yeni bir döneme girdiğimizi; bunun saiklerini de klasik post soğuk savaş dönemi uygulamaları ile anlatmaya çalışıyoruz. Kaldı ki; Almanya’nın (doğal olarak ABD’nin) bölgedeki etkinliği arttıkça Rusya’nın özellikle son Bosna seçimleri sonrasında iyice gün yüzüne çıkan cüretkâr baskısını da arttırmasına sebep oldu. Bu noktada bölgedeki Türk İslâm nüfusun arada kalması bir kez daha mukadder oldu. Uyarılarımıza devam ediyoruz. Giderek ilerleyecek yeni gerilimler sadece Bosna için değil Batı Trakya, Kosova ve dahi Makedonya için de söz konusu. Lakin bu yazının konusu sıcak gündeme bağlı olarak 9 Ocak Olayları bağlamında bir kez daha Bosna.
Bosna'da savaşı bitiren Dayton Anlaşması neticesinde Bosna Hersek içerisinde otonomik devlet olarak resmîleşen Republika Srpska, 25 Eylül 2016’da illegal olarak düzenlediği referandumda yüzde 99’luk bir evet ile Sırp Cumhuriyeti’ni kabul etmiş, ancak Bosna Hersek anayasasına aykırı olan bu hareket aynı zamanda ayrılıkçı bir hamle olması sebebi ile hiçbir zaman kabul edilmemişti. Ancak Sırpların bu günü 9 Ocak Sırp Cumhuriyeti Günü olarak kutlamalarının da önüne geçilememişti. Sırpların Dodik ile birlikte giderek artan cüretinin, ülkeyi içine sürüklediği kaosun başka bir halkası olan bu kutlamaların birkaç gün önce yaratığı ortam ise artık iyice ürkütücü hâle gelmeye başladı.
Banja Luka’daki kutlamalara bu sene Bosna Hersek Devlet Başkanlığı Konseyi Sırp üyesi Milorad Dodik, Sırp Cumhuriyeti Başkanı Zeljka Cvijanovic’in yanı sıra Sırp Cumhuriyeti emniyetinin 800 mensubu, Sırbistan Meclis Başkanı Ivica Dacic, Sırbistan Başbakanı Ana Brbanic, Rusya Büyükelçisi İgor Kalbuhov ve aşırı sağcı Fransız milletvekilleri dâhil 2 bin 700 kişi katıldı. Sadece bu protokol dahi tek başına konuya dair fikir vermesi açısından dehşet verici. Zira bir anlamda kadim Rus emelleri bağlamında Rusya’nın meydan okuması yanında Sırbistan’ın Bosna üzerindeki emellerinin devam ettiği ve buna da aşırı sağcı Avrupa ülke temsilcilerinin destek verdiği gerçeği çok açık.
Gösterilerin gerçekleştiği gün, şehrin resmî dairelerine asılan Sırp bayrakları ve okunan ırkçı/soykırımcı marşlar sadece provokatif değil ülkedeki Müslüman halk için travmatik de. Özellikle Sava Nehri kıyısındaki özel statülü Brcko bölgesine -Sırbistan sınırı- Sırpların gireceğine dair dedikoduların da artmasıyla bölge halkının evlerini terk edip güneye çekildikleri haberi ise endişeleri arttıran başka bir gelişme.
Şehirde bir taraftar grubu olan “Sindikat“, 8 Ocak Cumartesi gecesi ellerinde meşaleler ile şehrin sokaklarını trafiğe kapattı. Grup, Srebrenitsa soykırımına ait anıtlara zarar verdi. Prijedor şehrinde ise bir grup, savaş suçlusu Ratko Mladic’in onuruna şarkılar söyledi. Ayrıca kutlamalar sırasında Sırp Cumhuriyeti emniyet mensupları, geçit töreninde Osmanlı Sultanı I. Murat’ı şehit eden Sırp soylusu Miloş Obiliç’e ve Orta Çağ’daki Sırp devletinin kurucusu Stefan Nemanya’ya atfen “Obiliç’in şanı için, Nemanyiç’in haçı için“ sloganları attı.
Tüm bunlar olurken içeriden bazı “cılız“ karşı hamleler de geldi. Mesela Bosna Demokratik Eylem Partisi (SDA) kurucularından ve Bosna Hersek Parlamentosu milletvekili olan Semsudin Mehmedovic de sosyal medya hesabında konuya ilişkin şu paylaşımda bulundu: “9 Ocak gününü anmak gerektiğine ben de inanıyorum. Ancak 9 Ocak Sırp Cumhuriyeti günü olarak değil Bosna Hersek’te soykırımların başladığı tarih olarak anılmalı. 9 Ocak Bosna Hersek’te soykırım günü olarak ilan edilmeli“.
Dışarıdan tepkiler de çok etkili gibi durmuyor zira AB’den yapılan açıklamada, “AB, 9 Ocak’taki kutlamalarda Sırp Cumhuriyeti liderlerinin kullandığı olumsuz, bölücü ve kışkırtıcı söylemi kesin olarak kınar“ denilirken durumun devamında ülkenin AB’ye girişi sürecinin zarar göreceği ve yaptırım sürecinin başlayacağına dair tehdit sadece Sırpları değil Bosnalı Müslümanları da ilgilendiriyor elbette.
En son geçtiğimiz Aralık ayı sonunda Bosna’da bulunan Millî Savunma Bakanımız Sayın Hulusi Akar’ın ortak basın toplantısında ifade ettiği Bosna’nın toprak bütünlüğünün korunması bağlamında Türkiye’nin destek sözünün, bir garantörlük söylemi olduğu da düşünülürse Türkiye’nin Bosna’da yaşananlar noktasında ciddi adımlar artması giderek zaruri hâle geliyor. Geçmiş tecrübelerimiz uluslararası kamuoyunun bazı jargon tepkilerle geçiştirdiği bu elim gelişmelerin gelecekte çok can yakıcı sonuçlar doğurabileceğini açıkça gösteriyor. Dolayısıyla tam bu vakitlerde üst düzey bir Bosna ziyareti ile ülkedeki Müslümanların yalnız olmadığının gösterilmesi çok önemli. Bunun yanında bilhassa Dodik’e özel bir yaptırım sürecinin başlatılması noktasında Türkiye’nin net hamleler atması da değerli görülüyor.
Aliya’nın da dediği gibi, “Ne yaparsak yapalım soykırımı unutmayız. Çünkü unutulan soykırım tekrarlanır“.
Bosna'da savaşı bitiren Dayton Anlaşması neticesinde Bosna Hersek içerisinde otonomik devlet olarak resmîleşen Republika Srpska, 25 Eylül 2016’da illegal olarak düzenlediği referandumda yüzde 99’luk bir evet ile Sırp Cumhuriyeti’ni kabul etmiş, ancak Bosna Hersek anayasasına aykırı olan bu hareket aynı zamanda ayrılıkçı bir hamle olması sebebi ile hiçbir zaman kabul edilmemişti. Ancak Sırpların bu günü 9 Ocak Sırp Cumhuriyeti Günü olarak kutlamalarının da önüne geçilememişti. Sırpların Dodik ile birlikte giderek artan cüretinin, ülkeyi içine sürüklediği kaosun başka bir halkası olan bu kutlamaların birkaç gün önce yaratığı ortam ise artık iyice ürkütücü hâle gelmeye başladı.
Banja Luka’daki kutlamalara bu sene Bosna Hersek Devlet Başkanlığı Konseyi Sırp üyesi Milorad Dodik, Sırp Cumhuriyeti Başkanı Zeljka Cvijanovic’in yanı sıra Sırp Cumhuriyeti emniyetinin 800 mensubu, Sırbistan Meclis Başkanı Ivica Dacic, Sırbistan Başbakanı Ana Brbanic, Rusya Büyükelçisi İgor Kalbuhov ve aşırı sağcı Fransız milletvekilleri dâhil 2 bin 700 kişi katıldı. Sadece bu protokol dahi tek başına konuya dair fikir vermesi açısından dehşet verici. Zira bir anlamda kadim Rus emelleri bağlamında Rusya’nın meydan okuması yanında Sırbistan’ın Bosna üzerindeki emellerinin devam ettiği ve buna da aşırı sağcı Avrupa ülke temsilcilerinin destek verdiği gerçeği çok açık.
Gösterilerin gerçekleştiği gün, şehrin resmî dairelerine asılan Sırp bayrakları ve okunan ırkçı/soykırımcı marşlar sadece provokatif değil ülkedeki Müslüman halk için travmatik de. Özellikle Sava Nehri kıyısındaki özel statülü Brcko bölgesine -Sırbistan sınırı- Sırpların gireceğine dair dedikoduların da artmasıyla bölge halkının evlerini terk edip güneye çekildikleri haberi ise endişeleri arttıran başka bir gelişme.
Şehirde bir taraftar grubu olan “Sindikat“, 8 Ocak Cumartesi gecesi ellerinde meşaleler ile şehrin sokaklarını trafiğe kapattı. Grup, Srebrenitsa soykırımına ait anıtlara zarar verdi. Prijedor şehrinde ise bir grup, savaş suçlusu Ratko Mladic’in onuruna şarkılar söyledi. Ayrıca kutlamalar sırasında Sırp Cumhuriyeti emniyet mensupları, geçit töreninde Osmanlı Sultanı I. Murat’ı şehit eden Sırp soylusu Miloş Obiliç’e ve Orta Çağ’daki Sırp devletinin kurucusu Stefan Nemanya’ya atfen “Obiliç’in şanı için, Nemanyiç’in haçı için“ sloganları attı.
Tüm bunlar olurken içeriden bazı “cılız“ karşı hamleler de geldi. Mesela Bosna Demokratik Eylem Partisi (SDA) kurucularından ve Bosna Hersek Parlamentosu milletvekili olan Semsudin Mehmedovic de sosyal medya hesabında konuya ilişkin şu paylaşımda bulundu: “9 Ocak gününü anmak gerektiğine ben de inanıyorum. Ancak 9 Ocak Sırp Cumhuriyeti günü olarak değil Bosna Hersek’te soykırımların başladığı tarih olarak anılmalı. 9 Ocak Bosna Hersek’te soykırım günü olarak ilan edilmeli“.
Dışarıdan tepkiler de çok etkili gibi durmuyor zira AB’den yapılan açıklamada, “AB, 9 Ocak’taki kutlamalarda Sırp Cumhuriyeti liderlerinin kullandığı olumsuz, bölücü ve kışkırtıcı söylemi kesin olarak kınar“ denilirken durumun devamında ülkenin AB’ye girişi sürecinin zarar göreceği ve yaptırım sürecinin başlayacağına dair tehdit sadece Sırpları değil Bosnalı Müslümanları da ilgilendiriyor elbette.
En son geçtiğimiz Aralık ayı sonunda Bosna’da bulunan Millî Savunma Bakanımız Sayın Hulusi Akar’ın ortak basın toplantısında ifade ettiği Bosna’nın toprak bütünlüğünün korunması bağlamında Türkiye’nin destek sözünün, bir garantörlük söylemi olduğu da düşünülürse Türkiye’nin Bosna’da yaşananlar noktasında ciddi adımlar artması giderek zaruri hâle geliyor. Geçmiş tecrübelerimiz uluslararası kamuoyunun bazı jargon tepkilerle geçiştirdiği bu elim gelişmelerin gelecekte çok can yakıcı sonuçlar doğurabileceğini açıkça gösteriyor. Dolayısıyla tam bu vakitlerde üst düzey bir Bosna ziyareti ile ülkedeki Müslümanların yalnız olmadığının gösterilmesi çok önemli. Bunun yanında bilhassa Dodik’e özel bir yaptırım sürecinin başlatılması noktasında Türkiye’nin net hamleler atması da değerli görülüyor.
Aliya’nın da dediği gibi, “Ne yaparsak yapalım soykırımı unutmayız. Çünkü unutulan soykırım tekrarlanır“.
