Giriş
Aşırı sağ, 1980’den önce bugün olduğu kadar popüler bir konu değildi. Soğuk Savaş döneminde uzun süre aşırı sağ ‘neo-faşizm’ ile özdeşleştirilmekteydi (Ignazi 2003, 1). Yetmişlerde Kuzey Avrupa’da ortaya çıkan popülist protesto partileri genelde fazla dikkat çekmemiştir. Ancak seksenlerde otoriter-sağ partilerin değişik ülkelerde peşpeşe gelen beklenmedik seçim zaferleri ‘aşırı sağın yükseldiği’ görün yaygınlaşmasına olmuştur (Von beyme 1988, Ignazi 1992, Betz 1994, Harris 1994, Eatwell 1988b). Aslında günümüzde seçmen desteği olarak güçlenmiş olan ASP’lerin çoğunun 1930 ve 1940’ların faşizan gruplarıyla ilgisi ve bağı yoktur. Demokrasiyi tümden alaşağı edip yerine totaliter bir devlet kurma fikrinden uzak durmaktadır. Ne var ki bugünün aşırı sağı, eski ve geleneksel faşist/ırkçı hareketlerle benzeşebilmektedir. Söz gelimi günümüz ASP’leri karizmatik-lider partileridir (bkz: Vander Brug ve Mughan 2007), Dışlayıcı ve otoriter sosyal politikaları savunmaktadırlar. Sol-Sağ uzamındaki konumları bağlamında, bulundukları ülkelerdeki parti sistemlerinin en sağında konuşlanmaktadırlar. Demokratik kurumları ve kendileri dışındaki (özellikle merkezdeki) partileri sıkça ve ağır bir dille eleştirmektedirler. ASP liderleri ve önde gelenlerinin en azından söylemde demokrasiye olan bağlılıklarını ifade etmesine karşın, savundukları fikirler ve politikalar genelde çağdaş demokratik kazanımları tehdit edecek niteliktedir.
ASP’lerin seçimlerdeki yükselme süreci somut olarak görülmektedir. Ülke-spesifik süreçlerin yanı sıra kapsamlı ve karşılaştırmalı bir oy oranı analizi de aynı doğrultuda kanıt sunmaktadır. Aşağı sunulan tablo Toplam 14 demokrasideki ASP’lerin 1970’lerde 1990’larda ve 2000-2005 yılları arası dönemdeki oy oranlarını göstermektedir (bu dönemlerdeki ortalama ASP oy oranları için ayrıca bkz: Grafik 3), 1970’lerde ASP’lerin ortalama oy oranı yüzde 2.46 iken bu oran 1980’lerde yüzde 3.35’e, 1990’larda yüzde 10.47’ye ve 2000-2005 arasında yüzde 11.73’ çıkmaktadır. Avustralya, kanada, Yeni Zelanda ve İsveç’te 1970 ve 1980’lerde önei sayılabilecek bir ASP görünmemektedir. Belçika, Fransa, Norveç ve İsviçre’deki ASP’lerin oy oranları son dönemlerde gözle görülür biçimde büyümüştür. 2000-2005 arasında Avusturya ve İtalya’daki ASP’lerin oy oranlarında ise anlamlı bir düşüş görülmektedir.
Aşırı sağ, 1980’den önce bugün olduğu kadar popüler bir konu değildi. Soğuk Savaş döneminde uzun süre aşırı sağ ‘neo-faşizm’ ile özdeşleştirilmekteydi (Ignazi 2003, 1). Yetmişlerde Kuzey Avrupa’da ortaya çıkan popülist protesto partileri genelde fazla dikkat çekmemiştir. Ancak seksenlerde otoriter-sağ partilerin değişik ülkelerde peşpeşe gelen beklenmedik seçim zaferleri ‘aşırı sağın yükseldiği’ görün yaygınlaşmasına olmuştur (Von beyme 1988, Ignazi 1992, Betz 1994, Harris 1994, Eatwell 1988b). Aslında günümüzde seçmen desteği olarak güçlenmiş olan ASP’lerin çoğunun 1930 ve 1940’ların faşizan gruplarıyla ilgisi ve bağı yoktur. Demokrasiyi tümden alaşağı edip yerine totaliter bir devlet kurma fikrinden uzak durmaktadır. Ne var ki bugünün aşırı sağı, eski ve geleneksel faşist/ırkçı hareketlerle benzeşebilmektedir. Söz gelimi günümüz ASP’leri karizmatik-lider partileridir (bkz: Vander Brug ve Mughan 2007), Dışlayıcı ve otoriter sosyal politikaları savunmaktadırlar. Sol-Sağ uzamındaki konumları bağlamında, bulundukları ülkelerdeki parti sistemlerinin en sağında konuşlanmaktadırlar. Demokratik kurumları ve kendileri dışındaki (özellikle merkezdeki) partileri sıkça ve ağır bir dille eleştirmektedirler. ASP liderleri ve önde gelenlerinin en azından söylemde demokrasiye olan bağlılıklarını ifade etmesine karşın, savundukları fikirler ve politikalar genelde çağdaş demokratik kazanımları tehdit edecek niteliktedir.
ASP’lerin seçimlerdeki yükselme süreci somut olarak görülmektedir. Ülke-spesifik süreçlerin yanı sıra kapsamlı ve karşılaştırmalı bir oy oranı analizi de aynı doğrultuda kanıt sunmaktadır. Aşağı sunulan tablo Toplam 14 demokrasideki ASP’lerin 1970’lerde 1990’larda ve 2000-2005 yılları arası dönemdeki oy oranlarını göstermektedir (bu dönemlerdeki ortalama ASP oy oranları için ayrıca bkz: Grafik 3), 1970’lerde ASP’lerin ortalama oy oranı yüzde 2.46 iken bu oran 1980’lerde yüzde 3.35’e, 1990’larda yüzde 10.47’ye ve 2000-2005 arasında yüzde 11.73’ çıkmaktadır. Avustralya, kanada, Yeni Zelanda ve İsveç’te 1970 ve 1980’lerde önei sayılabilecek bir ASP görünmemektedir. Belçika, Fransa, Norveç ve İsviçre’deki ASP’lerin oy oranları son dönemlerde gözle görülür biçimde büyümüştür. 2000-2005 arasında Avusturya ve İtalya’daki ASP’lerin oy oranlarında ise anlamlı bir düşüş görülmektedir.
TASAM Yayınlarının "Aşırı Sağ Ve Demokrasi" isimli kitabından alınmıştır.
_jpg_2021_19_5_ff5cf0d3-83ad-4b52-b0cb-a77ddd7808f8.jpg)
