Rusya’nın Askeri Müdahalesi Bağlamında Ukrayna ve Gürcistan’ın Ulusal Güvenlik Stratejisi

ÖZET

Bu çalışmada, Ukrayna (2015) ve Gürcistan’ın (2011) ulusal güvenlik strateji belgeleri araştırılmıştır. Ulusal güvenlik stratejileri devletlerin karşılaştıkları sorunları çözmek için oluşturdukları planlardır. Üst düzey resmi makamlar tarafından hazırlanan belgeler, devletlerin uluslararası sistemi nasıl algıladıkları, ulusal güvenlik tehditleri ve ulusal güvenlik yöntemlerinden oluşur. Stratejiler somut göstergeler ile süreklilik içinde değerlendirilebilirken bu durum birçok bakımdan farklılığa sahip devletlerin dış politikalarında bir karşılaştırma yapma şansı sunar ve aynı zamanda uluslararası sistemin yapısı açısından da sonuçlar üretir. Bunlara ek olarak güvenlik stratejileri değişen güvenlik algısının yanında güvenlik konusunda süreklilik arz eden hususları tespit etmemizi sağlar. Çalışmanın giriş bölümünde Rusya’nın Ukrayna ve Gürcistan’a karşı düzenlediği askeri müdahalelerin arka planına ait bilgiler sunulacaktır. Buna göre, Ukrayna ve Gürcistan, Sovyetler Birliği döneminin bir devamı olarak Rusya Federasyonu ile ilişkilerinden rahatsızdı. Dış ve iç politikada Rusya etkisini kırmak için Batı kurumlarına eklemlenmeye yönelik politikalar geliştirdiler. Fakat öncelikle Gürcistan’da sonra Ukrayna’da Rusya bu durumu engelledi. Süreç sonucunda Rusya, Ukrayna’nın doğusunda dondurulurmuş bir çatışma ortamı oluştururken Gürcistan’da askeri bir zafer kazandı. Bu politika, Rusya’nın bir süredir yakın çevresinde Batı’ya yaklaşma teşebbüsünde bulunmuş ülkelerde izlediği stratejinin devamı olarak görülmek tedir. Tıpkı Gürcistan da olduğu gibi Ukrayna’yı da istikrarsızlaştırarak, bu ülkelerin Batı’nın istediği reformları gerçekleştirmesinin mümkün olmamasına sebep olmaktadır. Batı’ya entegre olmalarını engellemektedir.

Çalışmada, yapısal realist teorinin “uluslararası sistemin yapısı devletlerindış politikalarını belirler“ hipotezi, ulusal güvenlik strateji belgeleri üzerinden ele alınmıştır. Hipoteze göre, devletler farklı coğrafya, siyasi tarih, kimlik ve çıkarlara sahip olsa da uluslararası sistemin yapısı, devletlerin dış politikalarını belirlemesinde en önemli etkendir. Uluslararası sistem (1991-2016), tek kutuplu olarak kabul edilmiştir. Önceki araştırmalardan farklı olarak, güç bakımından zayıf ve askeri müdahale altında olan, Ukrayna ve Gürcistan’ın ulusal güvenlik stratejileri incelenmiştir. Uluslararası sistemin istikrarının sürmesi iki ülkenin toprak bütünlüğü ve egemenliklerini barışçıl ve güvenlik içinde sürdürmesi için önemlidir. Bu yüzden istikrarın bozulmasını güvenlik tehdidi olarak belirlemektedirler. Ayrıca iki ülke, Rusya tehdidine karşı, kapasite artırımı, ordu modernizasyonu ve ittifaka katılma gibi saldırgan yöntemleri uygulamaya çalışmıştır. Bu durum, yapısal realizm teorisinin, “tek kutuplu sistemde aktörler, yeterince güç biriktirinceye kadar istikrarı savunur ve güç biriktirmek için saldırgan yöntemleri benimser“ öngörüsünü doğrulamaktadır.

Anahtar Kelimeler: Rusya, Ukrayna, Gürcistan, Ulusal Güvenlik, Strateji


1. GİRİŞ

Çalışma, Ukrayna (2015) ve Gürcistan’ın(2011) ulusal güvenlik strateji belgeleri üzerinden ele alacaktır. Strateji belgeleri güvenlik kavramsallaştırması başta olmak üzere güvenlik tehditleri ve güvenlik yöntemleri bakımından analiz edilecektir. İki ülkenin ortak tehdit olarak gördüğü Rusya ve bu tehdide karşı uyguladığı güvenlik yöntemleri olan ittifaka katılma, askeri ve siyasi reform süreçleri değerlendirilecektir. Uluslararası sistemin bir düzensizlik içinde olduğu ve aktörlerin ulusal güvenliklerinin bu durumdan etkilendiği üzerinde durulacaktır.¹ Bu bakımdan devletlerin hızlı bir şekilde tepki vermek zorunda kaldığı durumlarda bile aslında strateji belgelerindeki güvenlik algılarına göre cevap ürettiklerinden bahsedilecektir.²

Rusya’nın askeri müdahalelerinin hangi koşullar altında gerçekleştiği incelendiğinde Ukrayna-Rusya ilişkileri, Ukrayna’nın Batı kurumlarına katılma isteği nedeniyle gergin olduğu gözlemlenir. Rusya, Ukrayna’yı ekonomik ve enerji politikalarıyla artık kendi çevresinde tutamayacağının farkına varmıştı. Bu nedenle son çare olarak askeri müdahaleyi uygulamaya koymuştur. Kırım’da yaşayan Rus azınlığın korunmasını bahane ederek 27 Şubat 2014 tarihinde Kırım’a askeri olarak müdahale etmiştir. 16 Mart 2014 tarihinde referanduma gidilerek Kırım, Rusya Federasyonu’na (RF) katılmıştır. Bu durum, açıkça Ukrayna’nın egemenlik ve toprak bütünlüğü haklarının çiğnendiğini göstermektedir. Batı bloğu, durumu yasadışı olarak görseler de Kırım Cumhuriyeti ile Sivastopol federal şehirleri, RF’ye dâhil olmuşlardır. Ukrayna’nın doğusunda Rusların yoğun yaşadığı bölgelerde ayrılıkçı hareketler başlamıştır. Ukrayna merkezi hükümetinin otoritesi ortadan kalkmıştır. Rusya bu gelişmeler üzerine Ukrayna’nın doğusundaki, ayrılıkçı hareketleri desteklemiştir. Ukrayna’nın doğu kısmında yer alan ve Rus nüfusunun daha fazla olduğu Donetsk ve Luhansk bölgeleri Ukrayna’dan tek taraflı bağımsızlığını ilan etmiştir. Ukrayna’nın merkezi hükümeti ise bu ilanı kabul etmemiştir ve silahlı kuvvetleriyle krize müdahale etmiştir. Bu durum ülkeyi bir iç savaşa sürüklemiştir. Birleşmiş Milletler (BM) verilerine göre bu olaylar sırasında 4 binden fazla kişinin hayatını kaybettiği belirtilmektedir bu süreç sonucunda Rusya, Ukrayna’nın doğusunda dondurulurmuş bir çatışma ortamı oluşturmuştur. Bu politika, Rusya’nın bir süredir yakın çevresinde Batı’ya yaklaşma teşebbüsünde bulunmuş ülkelerde izlediği stratejinin devamı olarak görülmektedir. Tıpkı Gürcistan da olduğu gibi Ukrayna’yı da istikrarsızlaştırarak, bu ülkenin Batı’nın istediği reformları gerçekleştirmesinin mümkün olmamasına sebep olmaktadır. Batı’ya entegre olmalarını engellemektedir.