Rusya Federasyonu Teknoloji Politikaları

Özet

Geleceğin devletlerarası mücadele alanı olan teknoloji, Rusya Federasyonu politikalarında, ekonomide petrole ve doğal gaza bağlılığı kırmak, devlet araçlarını modernleştirerek vatandaşların hayat standartlarını yükseltmek, ulusal güvenliği sağlamak ve diğer devletlere olan bağımlılığı azaltmak için ön plana alınmıştır. Bu doğrultuda Sovyetler Birliği'nden alınan eğitim altyapısı ile 2000'lerden sonra sağlanan ekonomik kalkınmanın birleşimi sonucunda bir teknoloji politikası oluşturulmuştur. Bu makalede bu politikanın detayları açıklanmıştır.

Anahtar Sözcükler: Rusya Federasyonu, Teknoloji, İnovasyon

Giriş

Sovyetlerin yıkılmaya yakın kapitalist Batı ülkeleri ile birçok alanda mücadele edemeyeceği ortaya çıkmıştı. Ekonomik durum doksanlarda, ikinci dünya savaşı sonrası tüm dünyaya korku salan Stalin dönemindeki sanayi atılımlarının etkilediği gibi veya soğuk savaşın sıcak savaşa dönmeye en çok yaklaşıldığı Kruşçev dönemi silah sanayisinin büyümesinin etkisi gibi etkilerden mahrum bir şekilde Amerika ile olan mücadeleden yorgun düşmüş ve siyasi istikrarsızlıktan olumsuz etkilenmişti. Olumsuz etkilenen bir diğer alan ise ülkenin teknolojik gelişmesiydi. Biliyoruz ki Sovyetler Birliği altmışlar sonrası zirveye çıkan yüksek eğitim programları ile özelde fen bilimleri olmak üzere, biyoloji, fizik, mühendislik, matematik gibi birçok alanda rakibi Amerika seviyelerine gelmiş ve hatta onu geçmiştir. Uzaya gönderilen ilk insan ve ilk uydu; Amerikan kapasitelerine yetişen oranlarda sahip olunan nükleer başlıklı füzeler ve savaş teknolojileri; bunların hepsi Sovyet Birliği'nin başardığı gelişmelerdir ve ona teknolojik ilerleme inancı ve özgüveni vermiştir. Ancak bu gelişmenin ülkenin ekonomik durumu ile paralel olduğu kuşkusuz. Ekonomik yoksunluk yaşanan Gorbaçov döneminin siyasi ve sosyal istikrarsızlığı ve yıkılışa kadar giden süreç, Rus toplumundaki, Rusya'nın bir dünya gücü olduğuna dair inancı yıktığında bundan teknolojik kapasite de nasibini aldı.

Daha sonra Sovyetler Birliği'nin yıkılışını takip eden dönemde Rusya Federasyonu Sovyetler Birliği'nin içerisinden doğan en büyük devlet olarak doksanlarda ortaya çıktığında bu inançsızlık üzerine kuruldu. Ancak realitede Sovyetler Birliği mirası Lomonosov Devlet Üniversitesi, birçok teknik üniversite ve bilimsel kuruluşlar varlığını devam ettirdi. Rusya'nın taze bir güç olarak kurulduğu ilk dönemlerde içerisinde birçok Petrol oligarklarının bulunduğu, iktisadi göstergelerin parlak olmadığı, kendi içerisinde Çeçenistan gibi sorunlu bölgelerin barındırdığı, çevre ülkeler ile veya Batılı devletlerle ilişkilerin belirsizliğini sürdürdüğü düşüldüğünde, o dönemde dünyayı şekillendiren teknolojinin devlet gündemine alınması zordu.

Bu, ancak 2009'da Dimitri Medvedev'in "Rusya, İleri (Россия, вперёд!)" makalesinde oluşturulan vizyon ile gerçekleştirildi . Bu vizyon Rusya ekonomisini ve toplumunu modernleştirmeyi, ülkenin petrol ve gaz gelirlerine bağımlılığını azaltmayı ve yüksek teknoloji ve inovasyona dayalı çeşitlendirilmiş bir ekonomi yaratmayı amaçlamaktaydı. Medvedev, ekonomik modernleşme için beş temel alan belirledi: 1- Enerji verimliliği ve yeni yakıtlar, 2- Tıbbi teknolojiler ve ilaç, 3- Nükleer enerji Mühendisliği, 4- Bilişim, 5- Uzay ve telekomünikasyon. Bununla birlikte IT inovasyonuna da ağırlık verildi. Bu dönemde e-hükümet, e-bankacılık, e-eğitim gibi çevrimiçi hizmetler geliştirildi. Bu makaleden bir kaç ay sonra Moskova'nın Skolkova bölgesinde teknolojik ar-genin özel yatırımcılar liderliğinde geliştirilebileceği, Amerikan "Silikon Vadisi" benzeri bir girişim oluşturuldu. Kurulan bir inovasyon merkeziydi ve yatırım 4 milyar$ tutarlarına varıyordu. Medvedev, Skolkova İnovasyon Merkezi'nin kuruluşuyla birlikte hırslı planını açıkladı. Buna göre 2020'ye kadar elli bin araştırmacının ve teknoloji uzmanının burada çalışma yapması hedefleniyordu . Skolkova böylelikle Rusya'da bir teknoloji kültürünün oluşturulması için tasarlanmış oldu.

Bunun dışında Rus teknoloji şirketleri uluslararası arenada kendilerini göstermeye başladılar. Yandex, 2011'de Nasdaq borsasında halka arzını gerçekleştirerek hisselerini 1.3 milyar$ arttırdı, ki bu o dönemde Nasdaq'da bir internet sitesinin gerçekleştirdiği en büyük halka arzdı . Mail.ru, sosyal medya ve oyun siteleri içeren büyük bir Rus İnternet holdingi, Londra Borsası'nda 2010 halk arzında 912 milyon$ elde ederek yüzde30 değerleniyordu . Birçok Rus yazılımcı Silikon Vadi'de kendi şirketlerini kurma girişiminde bulundular. Bunlara Siber Bank destekli programlar ile maddi fon sağlandı.

2009 ile 2013 arasında Rusya'nın IT yatırımları iki kat arttı . 2012'de Rus IT şirketleri, yaklaşık 16 ila 20 milyar dolar değerindeki ürün ve hizmetleri ile küresel pazarın yüzde 1'ini kontrol ediyordu. Rusya, 1,5 milyar dolarlık IT hizmeti ihraç ediyor ve ülkenin IT endüstrisinde 300.000'den fazla kişi çalışıyordu . Bu dönemde bir kaç başarısız girişim de oldu. 2010 yılına kadar 10 tane inovasyon merkezi kurmak için 10,3 milyar ruble (342 milyon dolar)'lık devlet yatırımı çoğunlukla hayal kırıklığı yaratan sonuçlar nedeniyle askıya alındı. 2013 yılında Rusya IT pazarında yavaşlama yaşandı. Bu dolar karşısında Rus rublesinin değer kaybetmesinden kaynaklanıyordu. Rus IT pazarı hala büyük ölçüde ithal yazılım ve donanıma bağlı olduğundan, birçok IT projesi döviz kurundan etkilendi. Kriz aynı zamanda, enflasyon oranının yüzde6,5 dolaylarına çıkmasını tetikleyerek ve o dönemdeki büyük altyapı projelerinin yavaşlamasına da neden olarak IT pazarını etkiledi . Ayriyeten Rusya'nın 2014'te Kırım'ı ilhakı ile birlikte ona karşı uygulanan yaptırımların da bunda etkisi vardı. Özellikle Amerika'nın uyguladığı yaptırımlar ile Silikon Vadisi'ndeki Rus şirketlerinin ve Rus yazılımcıların durumları zora girdi. Moskova'da kurulan Skolkova İnovasyon Merkezi'ne çekilmek istenen dış ilgi bu süreçte zarar gördü.

2014'te Rusya Başbakan'ı Dimitri Medmedev tarafından 2014-2020 dönemi için IT stratejik gelişme planı oluşturuldu. Plan, belgelerin dijitalleştirilmesi, ülkedeki İnternet erişiminin genişletilmesi ve Rusya'da üretilen bilişim verilerini depolamak için veri merkezlerinin oluşturulması için öneriler içeriyordu . Günümüze gelene kadar ki Rusya'nın teknoloji vizyonu böylece oluşturuldu. Ancak Rusya'nın 2014 yaptırımlarının etkisini geride bırakması ve ekonomisinin enerji ihracı yoluyla iyi sinyaller vermesi ile birlikte 2019 itibari ile teknoloji alanında daha cesur kararlar alınmaya başlandı. 2019'un ortalarında Bağımsız İnternet'in gerekliliği konuşulmaya başlandı. Siber Bank teknoloji ve inovasyon alanında çok büyük yatırımlara girişti ve böylelikle dünyanın inovasyona en çok yatırım yapan bankası oldu. Hükümet partisi tarafından Yandex'in yabancı hisseleri rahatsızlık uyandırmaya başladı. Böylelikle yüzde20'lik sermaye sınırlaması Duma'da kabul edildi. Skolkova İnovasyon Merkezi'nde 2019'da dünya genelindeki en büyük Teknoloji fuarlarından biri düzenlendi. Teknolojik cihazlara 2020 itibari ile Rus yazılımı kullanma zorunluluğu getirildi ki bu Rus içişleri için bir tehlike olarak görülen Apple şirketinin cihazlarına karşı yapılan bir düzenleme olarak yorumlandı. Devlet Başkanı Putin, yatırımcılar ile yaptığı toplantıda Skolkova İnovasyon Merkezine ek olarak o büyüklükte üç tane daha merkezin kurulması gerekliliğini kabul etti. Silikon Vadisi'nde veya diğer teknoloji vadilerinde çalışan yazılımcıların Rusya'ya dönmesi için özel teşvikler oluşturuldu. Çin ile ilişkilerin önemli bir kısmı teknolojik gelişmeleri ihtiva etmekteydi. Özellikle e-ticaret sitelerinin gelişmesinde ve Huawei liderliğinde oluşturulan 5G internet yatırımları ön plana çıktı. Son olarak Devlet Başkanı Putin'in birçok kez dijital teknoloji gelişmelerinin gerekliliğini vurgulaması ve aksi takdirde Rusya'nın geri kalabileceğini söylemesi de bu alana verilen önemi göstermektedir.