Cenevre ve Astana süreçleri, nihayet ılıman bir limana ulaştı. Rusya’nın Doğu Karadeniz kıyılarındaki Sochi’deki hava koşulları, 6 yıldır, yüzbinlerce insanın ölümüne, milyonların evinden, toprağından ayrılmasına, tarihin, arkeolojik servetin ama en önemlisi Suriye’nin başta tarım olmak üzere tüm sektörlerinin perişan olmasına neden olan savaşı bitirir mi? Masa etrafındaki liderlerin uzlaşması ne anlama geliyor? Bu işin kazananı kim? sorularının, öncelikle Suriye ama başta Rusya olmak üzere, İran ve Türkiye açısından ayrı ayrı değerlendirilmesi önemli.
Önce Suriye Diyebiliyorlar mı?
Sochi zirvesi öncesinde, yine Sochi’de, en samimi duyguları ile Putin’e sarılan Esat’ın gözlerinde iki şey gördüm: Ata vatanına sahip çıkmanın gururu ve Rusya’ya duyulan minnet ve şükran. Bunların ötesinde, Rusya’nın Suriye’yi hiç terketmeyeceğine dair aldığı sözün verdiği güvence, Esat’ın tüm vücut diline yansımıştı.
Ayrıca, İŞİD mensuplarını sınır boylarından uğurlayan YPG-PYD, özerklik hayâllerini daha fazla uçurmayıp, Suriye’nin toprak bütünlüğü içinde, ülkenin yeniden inşası için Şam yönetimi ile işbirliğine hazırlanırsa, bundan sonraki “demokratik seçimlere“ kadar Esat, sırtındaki ateşten gömlek ile zor görevi sürdürmeye hazır olduğunu da dünyaya bir kez daha ilân etti. 2015 yılında Moskova'ya gitmesinden bu yana yaptığı bu ilk dış ziyarette Esad, özellikle teröristlere karşı zafer kazanılmasının ardından siyasi süreci ilerletmeye yönelik adımlar atmanın Suriye’nin de çıkarına olduğunu belirtti. “Şu anda askeri ve siyasi alanda görülen gelişmeler, süreçte ilerleme kaydedilmesine olanak tanıyor. Buna yabancı oyuncuların müdahale etmemesi konusunda Rusya'nın desteğine güveniyoruz" derken, Esat iki hususa da dikkat çekti: Ulaşılacak siyasi çözümden sadece Suriye değil, Rusya’da yararlanacak ve üstelik Rusya bundan böyle yabancı oyuncuların Suriye’deki varlığına izin vermeyecek. Kim bu yabancılar? Türkiye’mi? Katar mı? Suudi Arabistan’mı? Galiba Rusya’nın gücünün yeteceği herkes.
Rusya’dan Sevgilerle ve Rusya’nın İzniyle
Rusya, Sochi zirvesi ile dünyaya bir kez daha Suriye’deki nihai bir çözümde en etkili oyun kurucu olduğunu gösterdi. Bundan böyle Suriye topraklarında sadece ve sadece ona hizmet eden “yabancı“lar, ve sadece onun istediği kadar varlık gösterebilir. Suriye’de ne varsa, Rusya artık meşru bir paydaştır. Suriye, Doğu Karadeniz’den daha ılıman bir liman olarak, Doğu Ukrayna kadar olmasa bile Rusya’nın stratejik hedefleri açısından çok önemlidir. Artık bunlara ulaşmıştır. Bu sağlama konusunda Türkiye’ye müteşekkirdir. İşte tam bu nedenledir ki Cenevre’de esamisi okunmayan Türkiye, Astana ve Sochi’de müzakere masasına oturmuştur. Siyasi sürecin tamamlanması ve nihai barışın gelmesi ile başlayacak yeni dönemde, yeniden inşa projelerinde, Rusya’nın vereceği izne göre yer alabilme şansını elde etmek, Rusya’da büyük işler yapan müteahhitler açısından önemli olabilir. Ama belli olmaz. Türkiye, belki de sadece İdlib karakollarında kolluk görevi ile yetinmek zorunda kalacaktır.
Ruhani’nin Siyasi Çözüm Ruhuna Katkısı
İran Suriye için “yabancı“ değil. Bu bilinmesi gereken bir gerçek. Bugüne kadar en büyük desteği Rusya’dan alan Esat yönetimi için İran, güvenilecek bir başka dağ. Bu nedenle, Ruhani’den yansıyan siyasi çözüm ruhunda, İran’ın da Suriye’deki varlığını sürdürme perspektifi var. Buna ABD ve İsrail izin verir mi? Bu İran’ın tutumuna bağlı. Ama eğer Rusya, İran’da kendisi için doğal gaz fiyatları ile ilgili anlaşmalardan öte, Hazar Denizi tabanındaki kaynakların paylaşımı ile ilgili işbirliği ve askeri bir takım menfaatler görmeye devam ederse, İran’ın Suriye’deki koruyucu ve kollayıcı varlığına izin verecek ve bu sayede İran’a da Akdeniz kıyılarında soluklanma imkânı verecektir.
Türkiye Siyasi Çözümün Neresinde Olabilir?
Eğer Suriye’nin iç işlerine bu kadar taraf olmasaydı, olması gereken yerde olabilirdi. Ancak şu anda Türkiye, Rusya’nın gözünde, dünyaya Putin’in gözlüğüne benzer bir gözlükle baktığı düşünülen, ama Putin’den daha zayıf olarak görülen bir müttefik. Enerji açısından ona aşırı bağlı ve istenildiği zaman bu yolla mükâfatlandırılıp, cezalandırılabilecek bir belirsizlikte. Silah anlaşmaları açısından Rusya yönüne yaptığı savrulma ile NATO’ya çalım attığını düşünürken, aslında NATO’nun karın bölgesindeki çatlakları onun gözüne sokan, bu nedenle de Rusya’nın hem NATO’yu, hem de kendisini istismar etmesine zemin hazırlayan bir dengesiz dengede.
Bu açıdan Türkiye’nin Sochi zirvesindeki garantör ülke konumu, ona siyasi sürecin tamamlanması ile Suriye’de sadece Rusya’nın atacağı adımları, sınırlanmış bir katılım ile izlemekten öte bir fırsat vermeyecek gibi gözüküyor. Bu açıdan Türkiye tarihte, her Batıya karşı çalım atmak isteğinde, Rusya’ya yaklaşıp ne ile karşılaştı ise, şimdi aynısını Suriye üzerinden yaşamaya aday gibi gözüküyor.
Önce Suriye Diyebiliyorlar mı?
Sochi zirvesi öncesinde, yine Sochi’de, en samimi duyguları ile Putin’e sarılan Esat’ın gözlerinde iki şey gördüm: Ata vatanına sahip çıkmanın gururu ve Rusya’ya duyulan minnet ve şükran. Bunların ötesinde, Rusya’nın Suriye’yi hiç terketmeyeceğine dair aldığı sözün verdiği güvence, Esat’ın tüm vücut diline yansımıştı.
Ayrıca, İŞİD mensuplarını sınır boylarından uğurlayan YPG-PYD, özerklik hayâllerini daha fazla uçurmayıp, Suriye’nin toprak bütünlüğü içinde, ülkenin yeniden inşası için Şam yönetimi ile işbirliğine hazırlanırsa, bundan sonraki “demokratik seçimlere“ kadar Esat, sırtındaki ateşten gömlek ile zor görevi sürdürmeye hazır olduğunu da dünyaya bir kez daha ilân etti. 2015 yılında Moskova'ya gitmesinden bu yana yaptığı bu ilk dış ziyarette Esad, özellikle teröristlere karşı zafer kazanılmasının ardından siyasi süreci ilerletmeye yönelik adımlar atmanın Suriye’nin de çıkarına olduğunu belirtti. “Şu anda askeri ve siyasi alanda görülen gelişmeler, süreçte ilerleme kaydedilmesine olanak tanıyor. Buna yabancı oyuncuların müdahale etmemesi konusunda Rusya'nın desteğine güveniyoruz" derken, Esat iki hususa da dikkat çekti: Ulaşılacak siyasi çözümden sadece Suriye değil, Rusya’da yararlanacak ve üstelik Rusya bundan böyle yabancı oyuncuların Suriye’deki varlığına izin vermeyecek. Kim bu yabancılar? Türkiye’mi? Katar mı? Suudi Arabistan’mı? Galiba Rusya’nın gücünün yeteceği herkes.
Rusya’dan Sevgilerle ve Rusya’nın İzniyle
Rusya, Sochi zirvesi ile dünyaya bir kez daha Suriye’deki nihai bir çözümde en etkili oyun kurucu olduğunu gösterdi. Bundan böyle Suriye topraklarında sadece ve sadece ona hizmet eden “yabancı“lar, ve sadece onun istediği kadar varlık gösterebilir. Suriye’de ne varsa, Rusya artık meşru bir paydaştır. Suriye, Doğu Karadeniz’den daha ılıman bir liman olarak, Doğu Ukrayna kadar olmasa bile Rusya’nın stratejik hedefleri açısından çok önemlidir. Artık bunlara ulaşmıştır. Bu sağlama konusunda Türkiye’ye müteşekkirdir. İşte tam bu nedenledir ki Cenevre’de esamisi okunmayan Türkiye, Astana ve Sochi’de müzakere masasına oturmuştur. Siyasi sürecin tamamlanması ve nihai barışın gelmesi ile başlayacak yeni dönemde, yeniden inşa projelerinde, Rusya’nın vereceği izne göre yer alabilme şansını elde etmek, Rusya’da büyük işler yapan müteahhitler açısından önemli olabilir. Ama belli olmaz. Türkiye, belki de sadece İdlib karakollarında kolluk görevi ile yetinmek zorunda kalacaktır.
Ruhani’nin Siyasi Çözüm Ruhuna Katkısı
İran Suriye için “yabancı“ değil. Bu bilinmesi gereken bir gerçek. Bugüne kadar en büyük desteği Rusya’dan alan Esat yönetimi için İran, güvenilecek bir başka dağ. Bu nedenle, Ruhani’den yansıyan siyasi çözüm ruhunda, İran’ın da Suriye’deki varlığını sürdürme perspektifi var. Buna ABD ve İsrail izin verir mi? Bu İran’ın tutumuna bağlı. Ama eğer Rusya, İran’da kendisi için doğal gaz fiyatları ile ilgili anlaşmalardan öte, Hazar Denizi tabanındaki kaynakların paylaşımı ile ilgili işbirliği ve askeri bir takım menfaatler görmeye devam ederse, İran’ın Suriye’deki koruyucu ve kollayıcı varlığına izin verecek ve bu sayede İran’a da Akdeniz kıyılarında soluklanma imkânı verecektir.
Türkiye Siyasi Çözümün Neresinde Olabilir?
Eğer Suriye’nin iç işlerine bu kadar taraf olmasaydı, olması gereken yerde olabilirdi. Ancak şu anda Türkiye, Rusya’nın gözünde, dünyaya Putin’in gözlüğüne benzer bir gözlükle baktığı düşünülen, ama Putin’den daha zayıf olarak görülen bir müttefik. Enerji açısından ona aşırı bağlı ve istenildiği zaman bu yolla mükâfatlandırılıp, cezalandırılabilecek bir belirsizlikte. Silah anlaşmaları açısından Rusya yönüne yaptığı savrulma ile NATO’ya çalım attığını düşünürken, aslında NATO’nun karın bölgesindeki çatlakları onun gözüne sokan, bu nedenle de Rusya’nın hem NATO’yu, hem de kendisini istismar etmesine zemin hazırlayan bir dengesiz dengede.
Bu açıdan Türkiye’nin Sochi zirvesindeki garantör ülke konumu, ona siyasi sürecin tamamlanması ile Suriye’de sadece Rusya’nın atacağı adımları, sınırlanmış bir katılım ile izlemekten öte bir fırsat vermeyecek gibi gözüküyor. Bu açıdan Türkiye tarihte, her Batıya karşı çalım atmak isteğinde, Rusya’ya yaklaşıp ne ile karşılaştı ise, şimdi aynısını Suriye üzerinden yaşamaya aday gibi gözüküyor.
